9.1 http
http protokolunu artıq çox yaxşı tanıyırsan. Amma, çox güman ki, artıq bu protokolların üç versiyası olduğunu bilmirsən. Gələcəkdə bir Java-proqramist olaraq, bu işlə heç olmasa bir dəfə tanış olmalısan.
Aşağıda mən, protokolların hansı növlərdə olduğunu və onların xüsusiyyətləri barədə danışacam. Bir az da şəkilə bax, öyrən.
9.2 https
İlk modifikasiyadan - https protokolundan başlayaq. Bu elə həmin http-dir, amma ona kontent şifrələməsi əlavə olunub. Axı, Http sorğuları və cavabları sadə mətn fayllarıdır. Yəqin ki, sənin brauzerin nə ötürürsə və ya alırsa, onun açıq şəkildə internet üzərindən keçməsini istəməzdin.
Bu problemi həll etmək üçün https protokolu (http+security) kəşf edildi. https protokoluyla bir sorğu etmək istədikdə, brauzerin əvvəlcə tələb olunan serverlə əlaqə qurur və onun SSL-sertifikatını sorğulayır.
Sonra həmin sertifikatın həqiqiliyini yoxlayır: domenin adı və serverə bu sertifikatı verənlərin açıq açarlarının siyahısı orda saxlanılır.
Əgər sertifikat həqiqidirsə, brauzer həmin serverlə şifrəli əlaqə qurur. Və artıq bu əlaqə daxilində http protokolu ilə məlumat ötürülür.
Protokolun özündə resurs haqqında məlumatlar ötürüldüyü üçün, https protokolundan istifadə edərkən, heç kim brauzerin hansı server resurslarına müraciət etdiyini tuta bilmir.
Bu gün bu protokol de-facto standartına çevrilib və təxminən köhnə yaxşı http-ni sıxışdırıb.
Əgər kimsə, sən https sorğunu göndərdiyin serveri əvəz etməyə çalışsa, domen sertifikatını əvəz edə bilməz. Brauzer bunun fərqinə varacaq və sən belə bir səhifə görəcəksən:
9.3 http/2
Amma bu dünyada yaxşılaşdırıla bilməyən heç bir şey yoxdur. Google şirkəti brauzer müharibələrini qazandıqdan sonra, bütün interneti öz üzərinə götürmək qərarına gəldi. Və əlbəttə ki, nəcib bir səbəbdən. Onlar http protokolunu yaxşılaşdırmağa qərar verdilər.
Söylənildi – edildi. Yeni data ötürmə standartına aşağıdakılar əlavə edildi:
- Məcburi şifrələmə.
- HTTP başlıqlarında məlumatların sıxışdırılması.
- Sever sorğudan əvvəl faylları göndərə bilər (push-texnologiya).
- Bir neçə http sorğusu bir TCP əlaqəsi üzərindən ola bilər.
- Sorğular konveyer şəklində işlənir (yeni bir sorğu göndərmək üçün cavabı gözləmək lazım deyil).
- Protokol ikilikdir (çap olunmayan simvolların mətnə çevrilməsi lazım deyil).
Bunun əksəriyyəti Java-proqramistdən gizlidir və web-server və brauzer səviyyəsində dəstəklənir.
9.4 http/3
http protokolunun üçüncü versiyası hələ də işlənib hazırlanır və onun ən böyük yeniliyi TCP protokolundan imtina etməkdir. Məlumatlar birbaşa UDP ilə göndəriləcək.
Belə. OSI modelini icad edirdilər, icad edirdilər, və sonra al sənə. Sürət üçün hər şeyi edərlər. Digər tərəfdən, bəlkə də belə doğrudur. Bu gün internetdə çoxlu axın video ötürülür və UDP istifadə etmək burada çox vacibdir.
Bu protokolun gözəllikləri ilə artıq sən oynayacaqsan. Mən özümü artıq qurtardım :)
http/3 haqqında daha ətraflı buradan oxuya bilərsən
GO TO FULL VERSION