Bu tekst bilen programmistleriň Ukrainadan, Belarusdan we Russiýadan beýleki ýurtlara göçürilmegi barada ýörite materiallar toplumyna başlaýarys. Döredijiler size daşary ýurtda iş tapmagyň, ýerli göçmegiň we uýgunlaşmagyň usullaryny aýdyp bererler. Ilkinji gahrymanymyz Kiýewli Dima Titow. 2017-nji ýylda Norwegiýanyň paýtagty Osloga göçdi. 2017-nji ýylda KPI-de ( Kiýew politehniki instituty - red. ) Aspiranturanyň birinji ýylynda okaýardym we birden gaty ýadandygyma düşündim. Ondan öň Informatika we kompýuter in Engineeringenerçiligi fakultetini gutardym, meniň üçin bu ýedinji ýyl okuwymdy. Men diňe işlemek we, belki, Ukrainada işlemek islemeýändigime karar berdim. Daşary ýurtda iş gözläp başlanymda, eýýäm oňat tejribe topladym: uniwersitetde okaýan üçünji ýyllygymdan programmist bolup işledim, kär derejesi boýunça eýýäm uly ýaşlydym. Writeazýan esasy ösüş dilim Java. Norwegiýa göçenden soň, Pythony öwrenmeli boldum, sebäbi ýerli ýaşaýjylar ony gaty gowy görýärler. Golaýda Go-a geçdim. Näme üçin Norwegiýany saýladym? Diňe bir gezek hereket etsem, iň gowy ýurdy saýlamaly diýip pikir etdim. Diňe Europeewropany göz öňünde tutdum, sebäbi ABŞ, Kanada we Awstraliýa Ukrainadan gaty uzakda. Norwayewropada Norwegiýa iň özüne çekiji wariantydy. Şol wagta çenli dostlarymyň Norwegiýada ýaşaýandyklary möhümdir, olar maňa göçmek üçin möhüm maglumatlary aýdyp bilerler we jikme-jiklikleri paýlaşyp bilerler.
Iş gözlemek
LinkedIn-de, Osloda hünäri boýunça iş gözlemek üçin süzgüç sakladym. Boş iş ýerleri kän, hemme ýerde talaplary ýerine ýetirýärdim: Java-y bilmek, çarçuwalar, iş tejribesi we ş.m. Men öz rezýumeimi iberdim we köpler norweg dilini bilmeýänçäm oňyn jogap berdiler. Gowy hünärmen üçin Norweg dilini bilýän bolsa iş tapmak aňsat. Iň bolmanda A2 derejesini bilmek üçin dili bilmeli. Elbetde, men norweg dilini bilmeýärdim, şonuň üçin iňlis diliniň ýeterlik ýerlerini gözledim. Olardan gaty azdy. Beýleki ýurtlardan gelen jedelleriň Norwegiýada seýrek hakyna tutulýandygyny bellemelidiris: azyndan iki ýyl iş tejribesi bolan ýaşuly bolmaly. 2,5 aýdan soň Oslo uniwersitetinde iş tapdym - işläp düzüjini gözlediler. Uzakdan söhbetdeşlik meýilleşdirdim, gaty ýönekeý gürleşdik: Men oňa haýsy taslamalaryň üstünde işländigimi we haýsy tehnologiýalary ulanandygymy aýtdym. Iş berijilerim diplomymyza köp üns berdiler, geň zat. Ukrainada, diplomyň hiç kimiň berip bilmejek zerur däl kagyzydygy barada pikir bar. Ukraina üçin bu hakykat. Meöne meniň bilen söhbetdeşlik geçirenler, söhbetdeşlik wagtynda beren bahalarymyň sanawyndan geçdiler. Maňa berlen KPI diplomynyň iňlis dilinde wersiýasy bardygyna gaty bagtlydym. Mundan başga-da, tezisimi özi tabşyrmagy haýyş etdim, ýöne ol diňe ukrain dilinde. Okuw döwrümde halkara alsurnallarda makalalar çap edenimden, olary tabşyrmagy teklip etdim. Netijede, iş berijiler olary okadylar we olar hakda sorag berdiler. Iş tapan ýerim hakda azajyk. Bu Oslo uniwersiteti, Informatika fakulteti, bioinformatika bölümi. Alymlar üçin programma üpjünçiligi ýazmak üçin ol ýerde işläp düzüjiler işe alyndy. Alymlar genleriň yzygiderliligi, adamyň immuniteti bilen baglanyşykly taslamalar bilen meşgullanýar. Netijede, teklip aldym, e-poçta arkaly uzakdan gol çekdim, Norwegiýanyň Ukrainadaky ilçihanasyna bardym we wiza açdym.
Resminamalar
Işlemek çakylygyňyz bar bolsa, giriş resminamalaryny almak kyn däldigini belläsim gelýär. Ilkinji iş günüm iýul aýynyň birinji gününe planlaşdyryldy we şu wagta çenli gelmeli boldum. Soň bolsa, eýýäm Norwegiýada, wagtlaýyn ýaşamak üçin rugsat (işleýänler üçin ýaşamak üçin rugsatnama) üçin ýüz tutdum. Wagtlaýyn ýaşamak üçin rugsat bir ýa-da iki ýyl berilýär. Ilkinji gezek maňa bir ýyl, soň iki ýyl rugsat berildi. Norwegiýada üç ýyl ýaşanyňyzdan soň, hemişelik ýaşamak üçin ýüz tutup bilersiňiz. Recentlyakynda aldym. Bu ýerde hemme zat awtomatlaşdyrylan. Ulgamdan bir ýatlatma gelýär: “Rugsatnamaňyzyň möhleti gutarýar”, resminamalary onlaýn iberip we gaýtadan iberip bilersiňiz.
Göçürmek
Göçmek üçin belli bir mukdarda tygşytlylyk bolmaly, sebäbi bu ýerde býurokratiýa köp. Mysal üçin, 3 aýlap bank hasaby açdym. Şoňa görä kartoçkam ýoklygy sebäpli aýlygymy 3 aýlap alyp bilmedim. Tygşytlaýan pulumdan ýaşamaly boldum. Ilkinji üç aý hakda aýtsak, bu ýaşaýyş jaýy üçin 3 müň ýewro, azyk we ownuk çykdajylar üçin 3 müň ýewro, uçuş biletiniň bahasy we wizanyň bahasy. 10 müň ýewro çenli tygşytlamak iň gowy zat diýip pikir edýärin, şonuň üçin hemme zat üçin hökman ýeterlik bolarsyňyz. Mende azdy, ýöne ilki dostlarym bilen ýaşadym.
Ingaşaýyş jaýy
Osloda ýerleşmek, çäkli býudjetli bolsaňyz, tapmak aňsat däl. Örän bagtly boldum: ýene-de ilkinji iki aýda dostlarym bilen ýaşadym we şu wagt kwartira gözledim. Aýlanyp, kwartiralara seretdim, öý eýeleri maňa seretdiler. Kwartiralaryň köpüsine göz aýladym, köpüsi diňe meniň bilen habarlaşmady, käbirleri habarlaşdy, ýöne kwartiralar şeýle boldy. 2 aýdan soň, üç ýyl bäri ýaşaýan ýerimi tapdym. Norwegiýalylar köplenç boş kwartiralary, özlerini doldurmaly gutyny kärendesine alýarlar. Şonuň üçin hemme zadyň eýýäm kwartiramda bolandygyna bagtly boldum. Bu ýerde goýum diýilýän zat bar. Öý eýesi bilen şertnama baglaşanyňyzda, iki adam üçin bilelikdäki bank hasaby açýarsyňyz we üç aýlyk töleg mukdaryna pul goýmaly bolarsyňyz. Bu bank hasaby, ikinji adam bolmasa hiç kim pul alyp bilmez ýaly görnüşde döredildi. Goýum, bir ýyl ýa-da bäş ýyldan soň göçüp, kwartiranyň täzelenmegine mätäç bolsa, zyýany düzeltmek üçin bu goýumdan pul alynýar.
Norweg
Oslo uniwersitetinde hemmeler iňlisçe gürleýärler, men bagtly. Şeýle-de bolsa, göçüp baranymdan soň derrew norweg dilini öwrenip başladym, soň şol bir uniwersitetde hödürlenýän kurslara ýazyldym we beýleki kurslara gitdim. Netijede, norweg dilimi kämilleşdirdim we hemişelik ýaşamak üçin synagdan geçdim (munuň üçin size Norwegiýanyň A2 derejesi gerek). Norweg dilini gaty gowy bilemok, sebäbi köp adam iňlisçe gürleýär we prinsipde norweg dilini ulanmagyň zerurlygy ýok. Ilkinji iki ýylda hiç kime norweg dilinde gürlemedim. Indi Norwegiýanyň işgärleri bilen dükanda ýa-da kafede habarlaşyp bilerin. Işimi üýtgedip, bir kompaniýada iş tapdym. Ikinji işimde maňa esasan norweg dilinde gürleýändiklerini aýtdylar, ýöne iňlis diline geçmekde kynçylyk ýokdy. Indi norweg dilimi kämilleşdirmäge mümkinçiligim bolar diýip umyt edýärin, sebäbi has köp tejribe alaryn.
Aýlyklar, salgytlar
Kiýewde gaty gowy aýlygym bardy. Osloga göçüp baranymda, takmynan şol bir aýlyk aldym. Görnüşi ýaly, pul ýitirdim: aýlyk birmeňzeş, ýöne bu ýerdäki bahalar azyndan üç esse ýokary. Norwegiýada bir işläp düzüjiniň iň pes aýlygy ýylda 57 müň ýewro, 73 müň ýewro ortaça, 90 müň ýewro iň ýokary, ýöne bu salgytsyz. .Agny, bir işläp düzüjiniň ýylda iň pes aýlygy 35 müň ýewro (salgytlar aýrylsa). Bu ýeterlik. Mysal üçin, Norwegiýada ýaşan wagtym pul ýygnaýaryn. Bir tarapdan, özümi hiç zady inkär etmeýärin, beýleki tarapdan, maňa kän bir zat gerek däl. Jaýym, eşigim, iýmitim bar, käwagt käbir enjamlary satyn alýaryn. Käbir adamlar jübüt hereket edýärler, bu ýerde has kyn, sebäbi mysal üçin aýaly ýa-da gyz dosty belli bir wagt işsiz bolup biler. Aloneöne ýeke özüm göçmesem-de, aýlygym ýeterlikdi, ýöne tygşytlamazdanam döwüp bilerin. Alonealňyz bolanym üçin birneme pul tygşytlamagy başardym. Şonuň üçin indi kwartira satyn almagy meýilleşdirýärin. Ipoteka almak üçin arzan tölegi tygşytlamagy başardym. Norwegiýadaky salgyt ulgamy proporsionaldyr. Adam näçe köp aýlyk alsa, salgyt derejesi şonça-da ýokarydyr. Pes aýlyk aldym, salgytlarym takmynan 30% boldy. Theeri gelende aýtsak, uniwersitetde işlänime we aýlygym ýokary hasaplanmasa-da, henizem oňatdy. Bu ýaşap boljak aýlyk. Hususy kompaniýalar, elbetde, has köp pul töleýärler. Şoňa laýyklykda adam has köp aýlyk alýan işe geçse, salgyt derejesi has ýokary bolar. Mysal üçin, 40%. Aýlyk gaty uly bolsa, ýarysy diýen ýaly salgytlara gidip biler. Norwegiýanyň ykdysady modeli Skandinawiýa sosializmidir. Norwegiýada gaty pes we gaty ýokary aýlyk bolmaly däl. Döwlet ähli adamlaryň orta gatlakdygyna göz ýetirmäge synanyşýar. Şonuň üçin az aýlygy bolanlar az salgyt töleýärler. Aýlygy ýokary bolanlar ýokary salgyt töleýärler. Munuň bilen jedel edip bolar; kimdir biri uly hünärmen bolsa, näme üçin awtobus sürüjisi ýaly gazanýar diýip pikir edýär? .Eri gelende aýtsak, ilkinji aýlygym ýokary däldi we awtobus sürüjisi edil şonuň ýaly aldy, belki birneme az. Menem ilki gaharym geldi, ýöne soň munuň erbet däldigine düşündim. Bu ýerde ähli adamlar beýleki ýurtlara garanyňda özlerini has gowy duýýarlar. Haýsy hünäri saýlasaňyz, gowy durmuş derejesini alyp bilersiňiz: geýinmek, jaý tölemek, dynç almak we ş.m.
Dynç alyş
Norwegiýada dynç alyş çäreleriniň iki görnüşi bar: gezelenç etmek, adamlar çadyrlar bilen tebigata çykanda ýa-da alkogolly barda oturmak. Pyýada ýöremegi halamok, käwagt daşary çykýaryn, ýöne köplenç däl. Bu ýerde spirtli içgiler bilen işlemek kyn - bu gaty gymmat, hökümet arakhorluga garşy göreşýär we mysal üçin supermarketde piwo we sidrden başga zat satyn alyp bilmersiňiz. Piwo içgisinden has güýçli alkogol, ýurduň ýeke-täk döwlet dükanlarynda satylýar. Bu ýerde içmek gaty gymmat, barlar hem gymmat. Kiýewde, dostlarym we her anna güni diýen ýaly bir ýere gitdik, bu ýerde indi pulum ýok, isrip bolar. Şonuň üçin bu ýerde balyk tutmagy gaty gowy gördüm: indi deňziň ýakasynda ýaşaýaryn we ol ýerde balyk tutup bilerin. Muny yssy möwsümde edýärin: ýazdan güýze çenli. Bu ýerde balyk tutmaga gidýänler köp. Mundan başga-da, deňizde balyk tutsaňyz, size rugsat gerek däl, ýöne derýada balyk tutsaňyz, pul talap edýän ýörite kartoçka gerek. Aöne bir nuans bar: indi kod tutup bilmersiňiz. Mysal üçin kod tutsam, goýbermeli.
Lukmançylyk
Norwegiýada hökmany jemgyýetçilik saglyk ätiýaçlandyryşy bar. Bir adam ýurduň ýaşaýjysy bolsa, awtomatiki usulda saglyk ätiýaçlandyryşy bolýar. Her bir adam terapewt (maşgala lukmany) bellenýär, ony üýtgedip bolýar, lukmanlaryň reýtingi bolan web sahypasy bar, halamaýan bolsaňyz, lukmany üýtgedip bilersiňiz. Bir zat agyrsa, adam ilki bilen maşgala lukmanyna gidýär, ýa-da resept ýazýar ýa-da adamy başga bir hünärmene ugratmak üçin iberýär. Bellenmek 20 ýewro töweregi, dermanlary özüňiz satyn alýarsyňyz. Emma “ýöne” bar. Bir adam bejergä ýylda 300 ýewro sarp etse, bu shema işleýär. Has köp bolsa, döwlet hemme zat üçin töleýär. .Agny, bir adam bir zat bilen çynlakaý syrkawlap, köp pul harçlamaly bolsa, bary-ýogy 300 ýewro sarp eder, galan bölegini döwlet tölär.
Adamlar
Norwegiýalylar gaty ýapyk adamlar, täze bir adamy öz sosial ulgamyna girizmek üçin köp wagt alýarlar. Şol bir wagtyň özünde, mümkin boldugyça mylakatly we gürleşmegi gowy görýärler. Norwegiýalylar esasan mekdepde ýa-da uniwersitetde tanyşan adamlar bilen dostlaşýarlar. Norwegiýanyň dostlar toparyna girmek kyn, ýöne bu mümkin. Kärdeşlerim bilen gowy gatnaşyklarym bar. Öňki işimi terk edenimde, toparyň ýolbaşçysy maňa hat ýazdy: "Elbetde, kärdeş bolmaklygy bes edýäris, ýöne dost bolmakdan el çekmeýäris, şonuň üçin COVID geçende biri-birimizi piwo üçin göreris diýip umyt edýärin." Norwegiýadaky dostlarymyň köpüsi ukrain immigrantlary.
Netijeler
Norwegiýa pul üçin gitmedim. Aýlyklaryň bahalara bolan gatnaşygyny hasaplasaň, üç gezek ýitirdim. Ilkibaşda bu ýerde aýlyk alýardym, meselem, Kiýew EPAM-da alardym. Satyn alma güýjüm birnäçe gezek azaldy. Şoňa görä-de, has köp gazanmak üçin bu ýere gelmändigime düşünmeli. Ukrainada özümi gaty rahat duýmadym. Bu nägilelik ownuk nuanslardan ybaratdy: döwülen awtoulag ýollary, döwlet klinikalary we ş.m. Norwegiýada hemme zat has durnukly we has gowudyr. Dostlarymyň köpüsi Norwegiýany bu ýerde içgysgynç diýip tankytlaýarlar. Bu ýerde asyljak ýerler az. Men rahat, men esasan öýli.
GO TO FULL VERSION